Zaburzenia integracji sensorycznej pojawiają się kiedy układ nerwowy nie radzi sobie z organizowaniem docierających do zmysłów bodźców. Mogą się one objawiać w różny sposób
i dotyczyć wszystkich, kilku lub jednego obszaru zmysłów. Zanim dojdzie do rozpoznania rodzice słyszą często ; "Taka jego uroda", "Wyrośnie z tego", "Jaki on jest niezdarny/głośny, cichutki" - słyszą rodzice maluchów od swoich krewnych. "Proszę się nie martwić, wyrośnie z tego" - powtarzają często lekarze. I rzeczywiście bywa, że dziecko "takie właśnie jest" a jego zachowanie nie jest uwarunkowane chorobowo. Bywa jednak, że maluch "nie wyrasta", a jego zachowania zaczynają niepokoić rodziców na tyle, że szukają pomocy u kolejnych specjalistów. Wtedy po raz pierwszy spotykają się z określeniem "zaburzenie SI".
Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?
Zaburzenia integracji sensorycznej nie dotyczą uszkodzenia narządów i nie są związane z wadą wzroku czy niedosłuchem. Dotyczą one natomiast nieprawidłowości związanych z przetwarzaniem bodźców sensorycznych i najczęściej objawiają się:
-
Niskim lub obniżonym poziomem koordynacji ruchowej
-
Opóźnionym rozwojem mowy
-
Trudnościami wychowawczymi
-
Wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce
-
Brakiem lub obniżonym poziomem uwagi
Warto podkreślić, że zaburzenie SI może być rozpoznane zarówno u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, dzieci z niepełnosprawnością ruchową czy intelektualną czy spektrum autyzmu. Jego nasilenie może przybierać różne formy i intensywność.
Często dzieci z zaburzeniami SI przejawiają zestaw charakterystycznych zachowań:
Wybrane objawy dysfunkcji integracji sensorycznej
Dziecko:
-
jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem,
-
ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate),
-
źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych, takich jak: obcinanie włosów, paznokci, mycie twarzy, zębów, smarowanie kremem, czesanie, czyszczenie nosa, uszu itp.,
-
wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie,
-
ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,
-
ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,
-
podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.,
-
jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,
-
trudno się koncentruje, łatwo rozprasza,
-
jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
-
bywa uparte, negatywistyczne,
-
w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,
-
wchodząc/schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
-
nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,
-
niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku, np. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania,
-
unika dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,
-
uwielbia ruch, poszukuje go, dąży do niego, jest stale w ruchu – biega, podskakuje, często zmienia pozycję ciała,
-
przejawia wygórowany lęk przed upadkiem lub wysokością, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,
-
w nowym miejscu czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,
-
często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała oraz w otaczającej przestrzeni, podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać, jest zdezorientowane, ma słabe wyczucie odległości,
-
nie ma ustalonej dominacji stronnej ciała (od 4 roku życia),
-
ma trudności z czytaniem i pisaniem, częściej niż inne dzieci w jego wieku myli, odwraca znaki graficzne, ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,
-
ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem itp.,
-
sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,
-
nie lubi karuzeli, huśtawki, lub przeciwnie – uwielbia to.
W jaki sposób można wychwycić nieprawidłowości w rozwoju integracji sensorycznej?
Należy bacznie obserwować:
-
rozwój ruchowy dziecka,
-
reakcje na bodźce otaczające dziecko, np. zabawki, faktury ubrań, jedzenie, muzyka etc.,
-
aktywność,
-
uwagę,
-
rozwój mowy.
Jeśli w Waszej ocenie dziecko ma zaburzenia integracji sensorycznej lub też ich ryzyko, poproście o konsultację w poradni psychologiczno- pedagogicznej lub w gabinecie terapeuty SI. Coraz większa grupa dzieci rozwija się nieharmonijnie. Znaczna część trudności rozwojowych ujawnia się w momencie rozpoczęcia edukacji przedszkolnej i szkolnej. Rozpoczynanie wspomagania rozwoju na etapie przed-przedszkolnym czy przedszkolnym związane jest z większą efektywnością. Na tym etapie, pokonywanie swoich trudności będzie dla dziecka łatwiejsze. Pierwsze porażki, których dziecko może doznać w szkole z uwagi na swój nieharmonijny rozwój, mogą znacząco wpłynąć na jego funkcjonowanie społeczno-emocjonalne.
Kamila Drozdowska